SO3-ით სულფონირებული ან სულფატირებული ფუნქციური ჯგუფები ძირითადად იყოფა 4 კატეგორიად: ბენზოლის რგოლი, სპირტის ჰიდროქსილის ჯგუფი, ორმაგი ბმა, ეთერის ჯგუფის A-ნახშირბადი, შესაბამისი ნედლეული არის ალკილბენზოლი, ცხიმოვანი სპირტი (ეთერი), ოლეფინი, ცხიმოვანი მჟავას მეთილის ეთერი (FAME), ტიპიური პროდუქტებია სამრეწველო ხაზოვანი ალკილბენზოლის სულფონატი (შემდგომში LAS), AS, AES, AOS და MES. ქვემოთ მოცემულია არსებული სულფონმჟავას და სულფატის ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებების განვითარების სტატუსის წარმოსადგენად, ორგანული ფუნქციური ჯგუფების მიხედვით, რომელთა სულფონირება შესაძლებელია SO3-ით.
2.1 ალკილარილ სულფონატები
ალკილ არილ სულფონატი ეხება სულფონატის ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებების კლასს, რომლებიც მიიღება სულფონაციის რეაქციით გოგირდის ტრიოქსიდით, რომელსაც ორგანული ფუნქციური ჯგუფი აქვს არომატული რგოლით. ტიპურ პროდუქტებს მიეკუთვნება LAS და გრძელჯაჭვიანი ალკილბენზოლის სულფონატი, მძიმე ალკილბენზოლის სულფონატი (HABS), ნავთობის სულფონატი და ალკილ დიფენილ ეთერ დისულფონატი და ა.შ.
2.1.1 სამრეწველო ხაზოვანი ალკილბენზოლის სულფონატი
LAS მიიღება ალკილბენზოლის სულფონაციით, დაძველებით, ჰიდროლიზით და ნეიტრალიზაციით. LAS, როგორც წესი, ინახება და იყიდება ალკილბენზოლ სულფონის მჟავას სახით. ფაქტობრივად, მისი ნეიტრალიზება ხდება ტუტეთი. ასევე ინახება და იყიდება ნატრიუმის მარილების სახით. LAS-ს აქვს კარგი დამატენიანებელი, ემულგირებადი, ქაფიანი და სარეცხი თვისებები, ასევე კარგი თავსებადობა აქვს სხვა ზედაპირულად აქტიურ ნივთიერებებთან (AOS, AES, AEO) და ფართო გამოყენება აქვს საყოფაცხოვრებო სარეცხი საშუალებების სფეროში, როგორიცაა სარეცხი ფხვნილი, სარეცხი საშუალება და სარეცხი სითხე. LAS-ის ნაკლი მისი ცუდი მდგრადობაა ხისტი წყლის მიმართ. როგორც წესი, გამოყენების დროს აუცილებელია კალციუმის და მაგნიუმის იონების ხელატური აგენტების დამატება. გარდა ამისა, LAS ძლიერ აშორებს ცხიმს და იწვევს კანის გარკვეულ გაღიზიანებას.
2.1.2 გრძელჯაჭვიანი ალკილბენზოლსულფონატი
გრძელჯაჭვიანი ალკილბენზოლსულფონატი, როგორც წესი, ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებების კლასს მიეკუთვნება, რომელთა ნახშირბადის ჯაჭვის სიგრძე 13-ზე მეტია, რომელსაც კარგი გამოყენება აქვს მესამეული ზეთის აღდგენაში და ხშირად გამოიყენება მძიმე ალკილბენზოლსულფონატთან კომბინაციაში. ზოგადი პროცესი გულისხმობს HF-ის კატალიზატორად გამოყენებას მძიმე თხევადი ცვილის დეჰიდროგენიზაციის პროდუქტის, როგორიცაა გრძელჯაჭვიანი ალკანები, ოლელფინის ნარევი ბენზოლთან ან ქსილენთან, ალკილირების ეფექტის მისაღწევად გრძელჯაჭვიანი ალკილბენზოლის მისაღებად. შემდეგ SO3 მემბრანული სულფონაციის გამოყენებით მიიღება გრძელჯაჭვიანი ალკილბენზოლსულფონმჟავა.
2.1.3 მძიმე ალკილბენზოლის სულფონატი
მძიმე ალკილბენზოლის სულფონატი ნავთობის საბადოების დატბორვისას გამოყენებული ერთ-ერთი მთავარი ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებაა. მისი ნედლეული, მძიმე ალკილბენზოლი, დოდეცილბენზოლის წარმოების პროცესის თანმდევი პროდუქტია, რომლის მოსავლიანობაც უფრო დაბალია (<10%), ამიტომ მისი წყარო შეზღუდულია. მძიმე ალკილბენზოლის კომპონენტები შედარებით რთულია და ძირითადად მოიცავს ალკილბენზოლს, დიალკილბენზოლს,
დიფენილენი, ალკილინდანი, ტეტრალინი და ა.შ.
2.1.4 ნავთობის სულფონატი
ნავთობის სულფონატი არის ზედაპირულად აქტიური ნივთიერების სახეობა, რომელიც მიიღება ნავთობის დისტილატის ზეთის SO3 სულფონაციით. ნავთობის სულფონატის მოსამზადებლად, როგორც წესი, ნედლეულად გამოიყენება ნავთობის საბადოდან მიღებული ადგილობრივი ნავთობის დისტილატი. სულფონაციის პროცესი მოიცავს: აირისებრი SO3 ფირის სულფონაციას, თხევადი SO3 ქვაბის სულფონაციას და აირისებრი SO3 შესხურებით სულფონაციას.
2.1.5 ალკილ დიფენილ ეთერ დისულფონატი (ADPEDS)
ალკილდიფენილეთერდისულფონატი ფუნქციური ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებების კლასია, რომელსაც მოლეკულაში ორმაგი სულფონმჟავას ჯგუფები აქვს. მას განსაკუთრებული გამოყენება აქვს ემულსიურ პოლიმერიზაციაში, საყოფაცხოვრებო და სამრეწველო წმენდაში, ტექსტილის ბეჭდვასა და შეღებვაში. ტრადიციულ მონოსულფონატურ ზედაპირულად აქტიურ ნივთიერებებთან (მაგალითად, LAS) შედარებით, დისულფონმჟავას ჯგუფები მას განსაკუთრებულ ფიზიკურ და ქიმიურ თვისებებს ანიჭებს, რაც გამოიხატება ძალიან კარგ ხსნადობაში და სტაბილურობაში 20%-იან ძლიერ მჟავაში, ძლიერ ტუტეში, არაორგანულ მარილსა და მათეთრებელ აგენტებში. იგი შედგება მონოალკილდიფენილეთერ ბისულფონატის (MADS), მონოალკილდიფენილეთერ მონოსულფონატის (MAMS) და დიალკილდიფენილეთერ ბისულფონატის (DADS) და ბისალკილდიფენილეთერ მონოსულფონატის (DAMS) შემადგენლობისგან, რომლის მთავარი კომპონენტია MADS და მისი შემცველობა 80%-ზე მეტია. ალკილდიფენილეთერის სულფონირებულ პროდუქტს, ალკილდიფენილეთერ დისულფონმჟავას, აქვს ძალიან მაღალი სიბლანტე. ზოგადად, დიქლოროეთანი გამოიყენება გამხსნელად და მიიღება ქვაბის სულფონაციის პროცესით.
გამოქვეყნების დრო: 2020 წლის 9 სექტემბერი